Giotto di Bondone
Όσοι ασχολούνται – έστω και εγκυκλοπαιδικά – με την ιστορία της Τέχνης γνωρίζουν τον Τζόττο ντι Μποντόνε (Giotto di Bondone, 1267 – 1337), ή απλώς Τζόττο ή Τζιότο, ως έναν σημαντικό ιταλό ζωγράφο γεννημένο στην Φλωρεντία. .
Ίσως όμως να είναι κάτι πολύ περισσότερο. Ο Καλλιτέχνης που μετουσίωσε τον Λόγο των ιδρυτών των ταγμάτων διακονίας: άγιος Πέτρος Δαμιανός, άγιος Άνσελμος Κανταβριγίας, άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης, άγιος Δομίνικος, κ.α., καθώς και αυτόν του άγιου Θωμά Ακινάτη, έθεσε τον Άνθρωπο στο προσκήνιο.
Εποχή πριν τον Giotto
Η χριστιανική διδασκαλία από τους πρώτους αιώνες της πατερικής εποχής διακήρυξε ότι ο Χριστός είναι άνθρωπος και Θεός. Όμως κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα – το ίδιο ακριβώς ισχύει μέχρι σήμερα στον Ορθόδοξο χριστιανισμό – υπερίσχυε η θεία φύση του Χριστού, όπως μαρτυρεί η θρησκευτική τέχνη. Οι Ορθόδοξες εικόνες δεν αναπαριστούν τόσο τον Ιησού όσο τον Χριστό, με το φωτοστέφανο ως σύμβολο αγιότητας και το πρόσωπο απείρως γαλήνιο. Αυτό το πρόσωπο δεν φέρει το σημάδι της αγωνίας του θανάτου, η αναπαράσταση δείχνει μόνο τη δόξα της ανάστασης.
Η μεγαλοφυΐα του Τζίοττο έκανε την υπέρβαση που έμελλε να αλλάξει την ιστορία της Τέχνης και κατά συνέπεια της Σκέψης. Αναπαριστά τον Χριστό ως άνθρωπο που υποφέρει, τονίζοντας την ανθρωπινότητά του. Ο άνθρωπος και η ιστορία δεν είναι πια από έξω, αλλά μέσα στην εικόνα. Τα όρια αυτής της εικόνας καταργούνται για χάρη μιας ζωντανής ανθρωπότητας. Τα συναισθήματα ξεχειλίζουν.
Ο Gombrich [Το Χρονικό της Τέχνης] θεωρεί πως: ΄΄η ζωγραφική είναι γι΄αυτόν κάτι περισσότερο από ένα υποκατάστατο του γραπτού λόγου. Παρακολουθούμε το πραγματικό γεγονός σαν να το παίζουν στο θέατρο΄΄.
Ο Τζίοττο αποτινάσει τη μαγική επιρροή του βυζαντινού συντηρητισμού. Eγκαταλείπει τις αφηρημένες εξιδανικεύσεις της βυζαντινής ζωγραφικής και τη γοτθική έφεση προς τη διακόσμηση. Eντάσσει τις μορφές σε ένα καθορισμένο χώρο και αποκαθιστά την ανθρώπινη υπόστασή τους. Το επεισόδιο συμβαίνει μπροστά στα μάτια του θεατή. Παρατηρεί σε στιγμές ακρότατης εκφραστικής απελπισίας να κυριαρχεί μια εκπληκτική αντικειμενικότητα, μια ανώτερη γαλήνη.
Το όραμα του πιστού μεταφέρεται πλέον στην ζωή του. Δημιουργείται μια τάση απαγκίστρωσης από την εκκλησιαστική κηδεμονία. Παγιώνεται η αποκεντροποίηση της φύσης και η ανάδειξη του αισθητού κόσμου ως κόσμου με αυτόνομη ύπαρξη. Ο άνθρωπος μαθαίνει να χαίρεται την επίγεια ζωή, και απομακρύνεται από το δόγμα της περιφρόνησης των εγκοσμίων.
Έννοια της προοπτικής
Εισάγει την έννοια της προοπτικής: δημιουργεί την ψευδαίσθηση του βάθους πάνω σε μια επίπεδη επιφάνεια. Η τρισδιάστατη απεικόνιση θα αποτελέσει την κατεύθυνση για όλους τους μετέπειτα καλλιτέχνες που θα ακολουθήσουν.
Μια καινούργια εποχή έχει ανατείλει
