Ο χώρος
Στην ελληνική πραγματικότητα, ο ορεινός χώρος, το βουνό, ήταν κλειστός σε προσπάθειες διείσδυσης και συνήθως έμεινε στο περιθώριο των μεγάλων πολιτισμικών ρευμάτων.
Στο παρελθόν, οι παραγωγικοί πόροι του περιβάλλοντος φυσικού χώρου δεν ήταν ικανοί να οδηγήσουν σε οικονομική άνθηση πέρα από τα όρια της αυτοσυντήρησης της τοπικής κοινωνίας.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα της τοπικής κοινωνίας που διαβιούσε σε τέτοιους ορεινούς οικισμούς ήταν ο διαμοιρασμός των πηγών των εσόδων, ο καθορισμός της επαγγελματικής και κατ επέκταση οικονομικής δραστηριότητας από τις εποχές του χρόνου – ένταση των στοιχείων της φύσης, Επίσης, έχει όλα τα χαρακτηριστικά των παραδοσιακών κοινωνιών: της ομοιογένειας, της μη διαφοροποίησης.
Ο τόπος αυτός λειτούργησε και ως καταφύγιο απέναντι στο νόμο ιδιαίτερα σε οικισμούς που δεν μετρούν ιστορία μεγαλύτερη των 150-200 ετών.
Οι οικισμοί της Ηπειρωτικής Ελλάδας ακολουθούν πάντα, ένα πρότυπο που έχει τις ρίζες του στον υστεροβυζαντινό Μυστρά.
Η δομή αυτών των ορεινών οικισμών κυμαίνεται από πυκνή αστικού τύπου διαμόρφωση [ζαγοροχώρια] έως εξαιρετικά αραιή διαρρύθμιση με τις οικίες να απλώνονται στο χώρο όπου τα όρια των οικισμών είναι δυσδιάκριτα [τζουμερκοχώρια].
Ειδικά στην οροσειρά της Πίνδου, η ανάγκη της άμυνας, ενάντια στους εξωτερικούς κινδύνους, συνέβαλε στη συνένωση των πατριαρχικών οικογενειών, σε ισχυρούς οικισμούς.
Αρχιτεκτονική
Οι κατοικίες κατασκευάζονταν στο περισσότερο προστατευμένο μέρος. Τα σπίτια είναι πέτρινα, οι στέγες είναι ξύλινες επικαλυμμένες με μαύρες πέτρινες πλάκες.
Πολλά σπίτια είναι διώροφα, τα παράθυρα είναι μικρά με κυκλικά υπέρθυρα με σφηνοειδείς πέτρες. Το δάπεδο τού ορόφου είναι με ξύλινους δοκούς και χονδρές σανίδες ραμποτέ από τοπικά ξύλα, όπως επίσης και η οροφή.
Η στέγη ακολουθεί πιστά το περίγραμμα της κάτοψης έχει κλίση 30-40% και διαμορφώνεται με ξύλινα απλά ζεύκτα. Τα ζεύκτα είναι δοκάρια πελεκητά, οι γρεντέδες κατά αποστάσεις φέρνουν τεγίδες και πέταυρα από λεπτούς κορμούς. Οι πλάκες της επιστέγασης είναι γκριζόμαυρες τοποθετημένεςκατ’ ευθείαν στα πένταυρα, χωρίς να παρεμβάλλεται πέτσωμα. Στις ράχες της στέγης, οι πλάκες είναι μεγαλύτερεςκομμένες πιο προσεκτικά, οι λεγόμενες κορφιάδες. Η επικάλυψη της στέγης διαμορφώνεται με γκριζόμαυρες σχιστολιθικές πλάκες.
Τα δωμάτια φέρουν τζάκι για την θέρμανση του χώρου. Μεγαλοπρεπείς οικίες διαθέτουν δωμάτια με τοιχογραφίες και ταβάνια ξυλόγλυπτα.
Το υπόγειο χρησιμοποιείται για αποθήκευση των τροφίμων και διαφόρων αντικειμένων ή για ενσταυλισμό ζώων. Η αυλή γίνεται το καλοκαίρι το κέντρο οικογενειακής ζωής και είναι ως επί το πλείστον πλακόστρωτη με γκρίζα πλάκα
Η εξωτερική όψη των σπιτιών, είναι λιτή δωρική και αυστηρά μονολιθική, ογκοπλαστικά και ποιοτικά. Έτσι ο μονολιθικός τους όγκος συμπαγής, όπως τα βουνά, το οξυκόρυφο της τετράριχτης στέγης με τις πέτρινες καμινάδες, όμοιες με τις κορυφές των βουνών, υλικών της όψης με τα υλικά της φύσης, συνθέτουν αναμφίβολα μια βαθύτερη σχέση ομολογίας μεταξύ κτίσματος και φυσικού χώρου.
Οι πεζόδρομοι είναι στρωμένοι με καλντερίμια. Όλα τα σπίτια έχουν πρόσοψη με νότιο προσανατολισμό..
